مدیریت پرورش گوساله های پرواری

هدف از پرواربندی گوساله ها تولید گوشت قرمز است. با توجه به اینکه میانگین افزایش وزن روزانه گوساله پرواری حدود 1000 تا1800 گرم، درصد پروتئین گوشت آن 21% (گوسفند 20%) و چربی آن کمتر از گوشت گوسفند است لذا پرواربندی گوساله اهمیت خاصی در تامین پروتئین مورد نیاز جامعه دارد.

غذا و تغذيه مهمترين مسئله در پرواربندی است. زيرا وقتي حيوان حداكثر توليد را خواهد داشت كه نيازهايش از لحاظ انرژی، پروتئین و سایر مواد مغذی تأمين شده باشد. میتوان گفت در گاوداری گوشتی بیش از 60% هزینه های جاری مربوط به خوراک و 25%  از آن بابت خرید گوساله لاغر میباشد.بنابراین هرقدر گوساله ها دارای تغذیه بهتری (نه گرانتر) بوده و سالمتر باشند حرفه پرواربندی دارای سودآوری بیشتری خواهد بود.

پرواربندی گوساله را میتوان با خرید گوساله های لاغر 3 تا 6 ماهه، به وزن 100 تا 150 کیلوگرم آغاز نمود.

کل دوره پرواربندی برحسب سیاست دامدار و شرایط اقتصادی (مانند قیمت گوشت، خوراک، گوساله لاغر)    می­تواند از 6 تا 9 ماه طول بکشد. وزن مناسب کشتار گوساله های پرواری نژادهای اصیل مثل هلشتاین بین 350 تا 400 کیلوگرم در سن 12 ماهگی است. اما متاسفانه در ایران سن و وزن کشتار بسیار بالاتر از این بوده و علاوه بر کاهش کیفیت گوشت، میلیونها کیلوگرم خوراک تبدیل به چربی دور ریختنی میشود.

پرواربندی 6 ماهه

مزیت پرواربندی 6 ماهه در این است که دامدار میتواند هر سال دو دوره پرواربندی را در گاوداری داشته باشد. همچنین با توجه به اینکه گوساله ها در سنین کمتر روانه کشتارگاه میشوند، لاشه آنها دارای چربی کمتر، پروتئین و قابلیت هضم بیشتر و در مجموع کیفیت گوشت بهتری میباشد.

پرواربندی 6 ماهه دارای ضریب تبدیل غذایی بهتری (کمتری) بوده و در صورت ارزان بودن گوساله لاغر دارای سودآوری بیشتری میباشد. اما در شرایطی که قیمت گوساله لاغر بالاست، پرواربندی تا 9 ماه و یا حتی بیشتر طول میکشد.
انواع  گوساله های پرواربندی شده در ایران شامل:1- گوساله های بومی ( با میانگین 600 گرم افزایش وزن روزانه) 2- گوساله های دورگ ( 700 تا 1300 گرم افزایش وزن روزانه) 3- گوساله های اصیل (حدود 1000 تا 1800 گرم افزایش وزن روزانه).

 پرواربندی گوساله هلشتاین

– گوساله های اصیل (مثل هلشتاین) دارای سرعت افزایش وزن بیشتری هستند. بطور کلی در تمام نژادها نرها دارای سرعت رشد بیشتری میباشند.
– گوساله های با سرعت رشد زیاد دارای سری کوتاه و پهن، استخوانبندی درشت و پهن، و گردنی کوتاه هستند.
– هنگام خرید گوساله پرواری باید از سالم بوده آن مطمئن شد. برخی از بیماریهای معمول در این دوره مانند عفونت و فتق بند ناف (تورم ناف)، تب برفکی ، زخم شیردان، انگلهای داخلی و خارجی و همچنین جسم خارجی می باشد که باید توجه شود.

-پرواربندانی موفق ترهستند که با گاوداریهای صنعتی شیری اصیل قراردادی دائمی برای خرید گوساله های نر دارند.

انتقال گوساله های پرواری به گاوداری: یکی از مشکلات رایج در پرواربندی این است که دامدار گوساله های سرحال و شادابی را خریداری مینماید، اما این گوساله ها بعد از ورود به گاوداری جدید، به مرور افسرده و بی حال شده و مبتلا به بیماریهایی نظیر تب برفکی و تب حمل و نقل میشوند ( و گاهی تلف میشوند). برای جلوگیری از این خسارت ، توجه شود که اگر مسیر انتقال دور و بیش از 8 تا 12 ساعت طول میکشد:

– چند ساعت قبل از انتقال به گوساله ها خوراک داده نشود.
– اگردر منطقه بیماریهای تب برفکی و تلفات گوساله بالاست،در مبدا، قبل از انتقال گوساله از آنتی بیوتیک + مولتی ویتامین برای گوساله ها استفاده شود.
– در مسیرهای طولانی و گرم، به گوساله ها آب گوارا داده شود.
– بعد از ورود گوساله ها به داخل گاوداری تا 2 ساعت فقط آب و مولتی ویتامین در اختیار گوساله ها قرار داده شود.

سپس در آخور گوساله ها فقط یونجه خشک ریخته شود. از روز دوم به بعد خوراک مخلوط (TMR) به گوساله ها داده شود.
– برای پیشگیری (با مشورت دامپزشک) حتما از یک آنتی بیوتیک وسیع الطیف  و long acte استفاده شود.
– بهتر است در کل دوره پروار از جیره کاملا مخلوط شده استفاده گردد.
– استفاده از کاه با توجه به قابلیت هضم پایین و قیمت آن مقرون به صرفه نبوده و باید به مقدار جزئی مورد استفاده قرار بگیرد.
–  از نان خشک برای تغذیه گوساله ها استفاده نشود.

پرورش گوساله های پرواری به سه مقطع سه ماهه اول پروار و سه ماهه دوم و سه ماهه سوم پروار تقسیم بندی می شود.
سه ماهه اول دوره پروار (3 تا 6 ماهگی)
در این دوره، استخوان‏ها و اعضای غیرماهیچه ایی مانند اندامهای گوارشی گوساله‏ها رشد مى‏کند. بنابراین گوساله‏ ها به خوراک‏هایى نیاز دارند که پروتئین زیادى داشته باشد. استفاده از یونجه مرغوب و کنجاله تخم پنبه در این دوره برای رشد گوساله ها بسیار مفید است.

همچنین حتما از پودر استخوان، DCP، کربنات کلسیم یا پودر آهک و خوراک‏هاى کلسیم‏دار استفاده شود تا گوساله ها رشد استخوانی مناسبی داشته و قد بلند شوند. اضافه ‏وزن روزانه نژادهای اصیل در این دوره، حدود 700 تا 1100 گرم با ضریب تبدیل حدود 3 % وزن بدن ، با هزینه کمتر و سرعت بیشتر انجام میشود.

بنابراین، پروار دام‏هاى جوان از نظر اقتصادى باصرفه‏ تر است.در این دوره خوراکی معادل 60% کنسانتره و 40% علوفه مرغوب یونجه به گوساله ها داده شود. در اواخر این دوره به تدریج، سیلوی ذرت را وارد خوراک نموده و جایگزین بخشی از یونجه مصرفی بشود.

سه ماهه دوم پروار (6 تا 9 ماهگی)
در این دوره با وجود این که گوساله‏ ها رشد ابتدایى خود را انجام داده‏اند ولی رشد استخوانی هنوز ادامه دارد. بنابراین نیاز به پروتئین کمتر، و انرژی بیشتری برای رشد دارند. پس براى پروار و چاق‏شدن گوساله‏ها باید از خوراک‏هاى پرانرژى (غلات و سیلوی ذرت) و علوفه‏هایى ارزانتر استفاده کرد. هزینه اضافه وزن در این دوره بیشتر از دوره قبلی اما بسیار با صرفه است. در این زمان میتواند 70%  غذاى دام از کنسانتره دامى که  حاوی مواد پرانرژى است، تشکیل شود.
– میانگین افزایش وزن در این دوره چیزی حدود 1000 گرم و ضریب تبدیل حدود 7 است.
– برای کاهش قیمت خوراک مصرفی، بیشتر از سیلوی ذرت و کنسانتره حاوی غلات با 12 درصد پروتئین استفاده شود. اگردامدار تمایل به خوراندن کاه دارد حتما آن را خرد و غنی کرده و به تدریج وارد جیره نماید.

سه ماه سوم پرواربندی (9 تا 12 ماهگی)
با توجه به اینکه در این دوره حداکثر رشد ملاک کار است بهترین روش استفاده حداکثری از سیلوی ذرت  و کنسانتره همراه با فقط 2 کیلوگرم یونجه است. در این زمان نیز باید مراقب بیماریهای تغذیه ایی مانند نفخ بود.
میانگین رشد روزانه در این دوره حدود 1200 تا 1800 گرم و ضریب تبدیل غذایی حدود 9 تا 10 میباشد. در سن 12 ماهگی گوسالها باید حدود 500 کیلوگرم وزن داشته باشند.
در پایان این دوره، هر 15 روز یکبار حدود 5 تا 10 درصد گوساله ها را وزن کشی نموده (نمونه گیری) و یا با استفاده از متروزن (نوعی متر نواری برای اندازه گیری وزن)، افزایش وزن گاوها را تخمین زده و با مقایسه مقدار خوراک روزانه زمان کشتار گوساله ها را تعیین نمود.
* استفاده از آنزیم یا زئولیت در جیره پرواری سبب بهبود رشد و بازدهی غذایی خواهد شد.
* استفاده از نان خشک و یا گندم بیش از 2 کیلوگرم در روز سبب مشکلات گوارشی می شود.
* حتما از سنگ نمک و آجر لیسیدنی در آخور گوساله ها استفاده شود.
* با وجودی که خوراک گوساله ها باید وزن کشی شده باشد، اما آخور گاوهای پرواری نباید خالی بماند.
* حداقل 3 بار در روز خوراک ریخته شود.

اگر در مصرف کنسانتره نکات ذیل را مد نظر قرار دهید سبب افزایش وزن و راندمان غذایی

مطلوب در گوساله های پرواری خواهد شد:

1 -سیلاژ ذرت، علوفه بسیار خوبی جهت پروار می باشد و اگر پیش بینی لازم در خصوص ذخیره،حفظ و نگهداری مطلوب آن صورت گیرد، ترکیبی از یونجه و سیلاژ ذرت به همراه کنسانتره مخلوط عالی جهت پروار گوساله می باشد.

2 -در نبود سیلاژ ذرت ، مخلوط یونجه و کاه گندم ترکیب مناسبی همراه با کنسانتره می باشد.

3 -جهت تغذیه گوساله پرواری شیرخوار و گوساله های سبک وزن و سنگین وزن از کنسانتره های مخصوص خودشان استفاده می شود و از کنسانتره سایر دام ها استفاده نگردد . بهتر است یک هفته پس از قطع شیر تا وزن 250 کیلوگرم، از کنسانتره گوساله پرواری سبک وزن و از 250کیلوگرم تا هنگام کشتار از کنسانتره گوساله پرواری سنگین وزن استفاده شود . از افزودن دیگرمواد خوراکی مثل نان خشک، سبوس، گندم، چغندر قند و … به کنسانتره و جیره پرهیز شود،زیرا سبب بر هم خوردن تعادل انرژی و سایر مواد مغذی خواهد شد.

4 -استفاده از درصد بالای کنسانتره و خوشخوراکی آن موجب پرخوری دام می گردد و احتمال بروز نفخ زیاد می شود . زیرا کنسانتره دارای کربوهیدرات های سریع التخمیر می باشد که تولیدگاز در شکمبه را افزایش و از سوی دیگر ظرفیت تخلیه گاز شکمبه را کاهش می دهند . لذا جهت پیشگیری از بروز نفخ ، از مصرف زیاد کنسانتره و یا ایجاد گرسنگی جلوگیری شود ، عادت دهی تدریجی به کنسانتره و درصد مناسب علوفه در جیره، به عنوان بهترین راهکارها پیشنهاد می گردد.

5 -ملاس و تفاله چغندر قند جز مواد خوراکی هستند که افزودن آنها به جیره سبب افزایش بروزنفخ می شود، زیرا به دلیل کربوهیدرات سریع التخمیر تولید گاز در شکمبه را افزایش می دهند.بنابراین چنانچه  دامدارقصد استفاده از آنها را دارد، این کار به تدریج و با مقدار محدود انجام شود.

6 -گوساله نر بهتر است تا وزن حدود 90 -80 کیلوگرم از استارتر گوساله شیری به همراه شیرمصرف نماید . گا وها به هیچ عنوان نبایستی به استارتر گوساله ها دسترسی داشته باشند.

7 -قطع شیر سبب استرس گوساله و احتمالا کاهش وزن آن می گردد. بنابراین بهتر است پس ازقطع شیر ، استارتر گوساله تا یک هفته قطع نگردد و جایگاه گوساله هم تغییر نکند.

8 -چنانچه بخواهد کنسانتره مصرفی گوساله ها تغییر کند، با توجه به اختلاف کیفیت و نوع موادخوراکی کنسانتره کارخانجات مختلف بایستی تغییر کنسانتره تدریجی و طی مدت 10 روزصورت گیرد، مخصوصا اگر کنسانتره دارای اوره باشد.

9-بهتر است تعداد وعده های غذایی تا حد ممکن افزایش و از دو وعده در روز بیشتر باشد.همچنین تلاش شود در زمان های ثابت و معین گوساله ها  تغذیه شوند .