مدیریت تغذیه ای اسیدوز شکمبه تحت حاد در گاوهای شیری

حیوانات شیری پرتولید جهت تامین احتیاجات غذایی خود، به جیره‌های حاوی کنسانتره بالا نیاز دارند، مصرف این جیره‌ها به دلیل دارا بودن نشاسته زیاد خطر بروز اسیدوز شکمبه‌ای تحت حاد (SARA) را افزایش می‌دهند SARA یک بیماری متابولیک متداول و پرهزینه در گاوهای شیری پرتولید است. در صورتی که میانگین pH شکمبه برای مدت بیش از ۳ ساعت در روز به کمتر از ۶/۵ برسد، اسیدوز تحت حاد رخ می دهد .

سبب شناسی SARA

مقدار بیش از حد کربوهیدرات‌های سریع التخمیر در جیره

مصرف بالای کنسانتره

تغییرات سریع در ترکیب جیره (افزایش مقدار کنسانتره)

کمبود فیبر موثر فیزیکی در جیره (peNDF)

سورتینگ خوراک

اشتباه در توزیع جیره

عواقبSARA

کاهش مصرف ماده خشک

کاهش هضم فیبر (۲۰-۲۵٪(

التهاب شکمبه

اسهال

کاهش بازده تولید

کاهش چربی شیر

کاهش تولید شیر

کاهش پروتئین شیر

کاهش زمان نشخوار

لنگش

آبسه کبدی

افزایش دام های حذفی و کاهش عمر اقتصادی گاوها

خسارات اقتصادی

خسارات مالی اسیدوز مربوط به کاهش تولید شیر، کاهش بازده تولید شیر، حذف زودرس و افزایش تلفات در حیوانات شیرده می‌شود. کاهش تولید شیر به میزان ۳ کیلوگرم در روز به ازای هر گاو، کاهش تولید چربی شیر به مقدار ۳ گرم در هر کیلوگرم شیر و کاهش تولید پروتئین شیر به مقدار ۲/۱ گرم در هر کیلوگرم شیر را بر اثر اسیدوز تحت حاد گزارش کردند.

تشخیص

مشکلات تشخیص SARA به دلیل عدم وجود علائم خاص پاتوژنومیک، نوسانات روزانه در تخمیر شکمبه و مشکلات جمع آوری نمونه‌های مایع شکمبه برای اندازه‌گیری pH شکمبه است. با این حال، به نظر می‌رسد در شرایط فارم برخی از پارامترهای شهودی راهنمای خوبی باشند.

الگوی تغذیه : تغییر در رفتار تغذیه، امتناع از خوردن به دلیل افت شدید pH شکمبه و افزایش اسمولاریته مایعات شکمبه مشاهده می‌گردد و زمان نشخوار نیز کاهش می یابد (به طور معمول ۴۰٪  گاوها در هر زمان باید در حال نشخوار باشند).

مدفوع : در هنگام مواجهه با اسیدوز تحت حاد مدفوع گاوها درخشان، مایل به زرد با بوی ترش است، گاهی به صورت اسهال همراه با کف (حباب‌های گاز) دیده می‌شود و فیبر یا دانه هضم نشده بیش از حد طبیعی در مدفوع قابل مشاهده است .

پارامترهای مایع شکمبه : در جمع آوری مایع شکمبه به روش رومینو-سنتسیزاگر pH ۵≤  باشد به‌عنوان SARA مثبت pH ۵٫۸≥  به عنوان SARA منفی در نظر گرفته می‌شود .

پارامترهای شیر : مطالعه صورت گرفته در یک فارم بزرگ در ایالت نیویورک نشان داد که SARA باعث کاهش تولید شیر به میزان ۷/۲ کیلوگرم در روز، چربی شیر به میزان 3 درصد و پروتئین شیر به میزان 12 درصد می شود.

پارامترهای خونی:  کاهش pH خون، بیکربنات و نیز افزایش باز (اسیدوز متابولیک) و افزایش ( LPS لیپوپلی ساکارید) را در خون در گوساله‌های پرورای گزارش شده است.

پارامترهای ادرار : ارزیابی دفع اسید- باز خالص کلیه (NABE) که با تیتراسیون ادرار تعیین می شود دقیق تر از تعیین pH است، زیرا اسیدوز باعث دفع بیشتر فسفات معدنی از طریق ادرار می‌شود (فسفات به عنوان بافر عمل می‌کند).

دستورالعمل تغذیه ای برای کاهش SARA

اصول اساسی پیشگیری از SARA در گله‌های شیری شامل محدود کردن مصرف کربوهیدرات‌های سریع التخمیر، تأمین بافر کافی در شکمبه و امکان سازگاری شکمبه با رژیم‌های پر غلات است.

محدود کردن مصرف کربوهیدراتهای سریع التخمیر: 

گاوها در هفته اول پس از زایمان نباید بیش از ۳ تا ۵ کیلوگرم ماده خشک از طریق غلات دریافت کنند، تغذیه غلات تدریجی به میزان ۱۱۰-۲۲۰ گرم در روز به ازا هر گاو افزایش یابد، تا در ۶-۸ هفته پس از زایمان به حداکثر برسد. انرژی خالص جیره را می‌توان با استفاده از مکمل چربی افزایش داد تا مصرف غلات کاهش یابد .

استفاده از مکمل چربی در جیره

افزایش چربی جیره گاوهای شیری روشی رایج برای افزایش غلظت انرژی جیره و مصرف انرژی است، که در نهایت به تامین نیازهای انرژی گاوهای تازه زا کمک می کند.

تغذیه چربی روشی مفید برای محدود کردن تغذیه زیاد کربوهیدرات های قابل تخمیر (جیره های با نشاسته بالا)، و در نتیجه کاهش خطر اسیدوز تحت حاد و کاهش چربی شیر است. دامدارها نیاز است که به دقت نوع، ترکیب، و سطح تغذیه چربی را مد نظر قرار بدهند تا از استفاده از این منبع انرژی سود ببرند.

در حالیکه جیره گاوها بطور معمول دارای 2 تا 4 درصد چربی خام است، جیره های پرانرژی برای گاوهای اوایل زایش ممکن است حاوی 4 تا 7 درصد چربی خام باشد. تغذیه مکمل چربی باید بر تامین اسیدهای چرب تمرکز کند. در حال حاضر می دانیم که اسیدهای چرب مختلف می توانند به روش خود متابولیسم گاو، تقسیم بندی انرژی به سمت رشد یا شیردهی، باروری، و سلامتی را تنظیم کنند. در این زمینه، ترکیب اسیدهای چرب مکمل چربی و کل چربی جیره عوامل مهمی هستند که باید برای گاوهای تازه زا در نظر گرفته شوند .

یکی دیگر از نکات مهم برای بررسی مکمل چربی قابلیت هضم اسیدهای چرب است. قابلیت هضم اسید چرب یک اندازه گیری از میزان اسیدهای چربی است که در دسترس گاو برای جذب هستند. برای بررسی کیفیت یک مکمل چربی سه نکته باید در نظر گرفته شود: شکل فیزیکی، ترکیب شیمیایی، و پروفایل اسیدهای چرب.

اسیدهای چرب امگا 3 مانند C18:3 و C22:6 ترکیبات ضد التهابی هستند که احتمالاً حساسیت به انسولین را افزایش می دهند. این اسیدهای چرب (که از بیوهیدروژناسیون شکمبه ای فرار می کند) احتمالاً پتانسیل زیادی برای به حداقل رساندن از دست دادن چربی بدن، افزایش سلامت کبد، جلوگیری از التهاب و کاهش بروز بیماری پس از زایش دارند.

فرم فیزیکی:

فرم فیزیکی غلات کمک مفیدی در ارزیابی خطر SARA در گله‌های شیری است. غلات آسیاب شده پودری، فلیک شده با بخار و اکسترود شده، نسبت به غلات فرآوری نشده یا بلغور شده به میزان بیشتر و سریعتر در شکمبه تخمیر می‌شوند. نشاسته گندم یا جو نسبت به نشاسته ذرت سریعتر و بیشتر تخمیر می‌شود و احتمال بروز اسیدوز تحت حاد را افزایش می‌دهد.

تأمین مقدار کافی بافر شکمبه: 

علوفه‌های درشت فیبر مؤثر بیشتری نسبت به علوفه‌های ریز آسیاب شده دارند که این علوفه‌های درشت تولید بزاق را تحریک می‌کنند. طول ذرات فیبر با سایز ۴ سانتی‌متر و بالاتر، حداقل ۷ درصد و حداکثر ۱۵ درصد در نظر گرفته می‌شود. ظرفیت بافری جیره به مقدار DCAD خوراک و علوفه بستگی دارد که این مقدار DCAD در اوایل شیردهی و در گاوهای اواسط شیردهی به ترتیب ۲۷۵+ تا ۴۰۰+ میلی‌اکی والان در کیلوگرم ماده خشک است. جیره نویسی با DCAD بالا نیاز به افزودن بافر را بیشتر می کند. علوفه یونجه نسبت به سیلو ذرت DCAD بالاتری دارد و کنسانتره معمولاً دارای DCAD پائین یا منفی هستند.

سازگاری: 

جهت سازگاری به جیره‌های با غلات زیاد، یک دوره ۳ تا ۵ هفته‌ای در نظر گرفته می‌شود. در نظر گرفتن دوره سازگاری برای سازگاری میکروبی (بخصوص باکتری‌های مصرف کننده لاکتات، این باکتری‌ها نسبت به باکتری های تولید کننده لاکتات رشد آهسته‌تری دارند) و طول پاپیلای شکمبه (پاپیلای بزرگتر جذب اسیدهای چرب فرار  بیشتر داشته و در کنترل pH موثر است) اهمیت دارد.

برخی از اقدمات تغذیه ای بدون محدود کردن تغذیه غلات که در پیشگیری از SARA موثرند، در زیر خلاصه شده است.

افزایش مصرف کنندگان لاکتات شکمبه: افزوودن سویه‌های خاص مخمر در جیره‌ها می‌تواند مصرف لاکتات را در شکمبه افزایش دهد.

آماده سازی میکروب‌ها برای مقابله با لاکتات: اضافه کردن لاکتات به جیره یا استفاده از مواد خوراکی حاوی لاکتات می‌تواند توانایی شکمبه در سازگاری با افزایش ناگهانی تولید لاکتات را بهبود بخشد .

افزودن یونوفرها: تغذیه یونوفرها به دلیل مهار باکتری‌های تولید کننده لاکتات، تولید لاکتات شکمبه را کاهش می دهد و رقابت بین مصرف کنندگان لاکتات را افزایش می‌دهد. استفاده از موننسین در گاوداری‌های شیری ایالات متحده تأیید شده است.

نتیجه گیری

اسیدوز تحت حاد یکی از مهمترین بیماری‌های متابولیک در گاوداری‌های شیری است که باعث اختلال در عملکرد، سلامتی گاو و رفاه حیوانات می‌شود. کمبود ظرفیت بافری جیره را می‎‌توان با افزودن یک بافر مناسب برطرف کرد. مصرف بافر می‌تواند باعث افزایش مصرف ماده خشک، تولید شیر و درصد چربی شیر شود. افزودن مستقیم باکتری‌ها مانند انترکوکوس فاسیوم  (Enterococcus faecium) و مخمر ساکارومایسیس سروزیه (Saccharomyces cerevisiae) می تواند هضم را بهبود بخشد و مقدار اسیدیته شکمبه را کاهش دهد. افزودن یونوفرها با مهار باکتری‌های تولید کننده لاکتات و افزایش رقابت بین استفاده کنندگان لاکتات، باعث کاهش تولید لاکتات شکمبه می‌شوند و همچنین استفاده از مکمل های چربی  و تامین انرژی  مورد نیاز دام و کاهش مصرف کربوهیدراتهای قابل تخمیر باعث کاهش اسیدوز تحت حاد می شود.

  مکمل چربی دینالک و امگا 3 محصول شرکت UFAC انگلستان  و پودر چربی محصول شرکت  DUA CUDA اندونزی با طراحی دقیق و در نظر گرفتن اسید های چرب مورد نیاز برای گاو تازه زا  و تامین انرژی  و بهبود عملکرد سیستم ایمنی باعث جلوگیری از بیماری متابولیکی اسیدوز تحت حاد و خسارات ناشی از آن میشوند .