رشدگوساله شیرخوار و قابلیت بهبود آن و روشهای مراقبت از گوساله در فصل سرما 

سلامت گوساله ها هنگام تولد

ارزیابی نشاط گوساله تازه متولد شده

قدرت گوساله تازه متولد شده را می توان بلافاصله پس از زایمان با نظارت بر شاخص های فردی مانند؛ پاسخ به محرک های برون زا، تن عضله، رفلکس مکیدن، زمان بلند شدن سر و زمان ایستادن برای اولین بار یا ترکیبی از شاخص ها در نمره قدرت گوساله ارزیابی کرد. باید در نظر داشت یک گوساله به طور معمول باید به ترتیب ۳، ۵، ۲۰، ۶۰ و ۹۰ دقیقه پس از تولد سرخود را بلند کند و به عقب ببرد و سعی کند به صورت ایستاده و خودبه خود بایستد.

در روزهای اول تولد به گوساله آغوز خورانده شود، آغوز اولین شیری است که بعد از زایمان ترشح شده است. گوساله تازه متولد شده توانایی مکیدن پستان مادر را ندارد، پس باید برای خوراندن آغوز ظرفی را در نظر گزفته شود و آغوز درونش ریخته شود که در این صورت می‌توان به راحتی سر گوساله را به داخل ظرف برد تا متوجه خوردن آغوز شود.

برخی از دامداران سطل های مخصوصی را برای خوراندن آغوز دارند که در قسمت پایین سطل سوراخی است و لوله باریکی را از آنجا وارد می‌کنند که با این روش به راحتی قسمت مربوط به لوله یا شلنگ جلوی دهان گوساله قرار می‌گیرد و او با مکیدن، خوردن آغوز را شروع می‌نماید. این روش تنها برای خوراندن آغوز نمی‌باشد بلکه در روزهای ابتدایی شیر دادن به گوساله هایی که تازه متولد شده اند هم استفاده می‌شود.
چنانچه گوساله ۴۰ کیلوگرم وزن دارد باید ۴ کیلوگرم به صورت روزانه آغوز در سه نوبت به آن داده شود یعنی 10درصد وزن بدن باید به گوساله آغوز داده شود. مصرف آغوز چون دارای ترکیبات آلی و مواد مغذی می‌باشد باعث افزایش قدرت سیستم ایمنی در گوساله می‌شود. اگر گوساله این حجم از آغوز را بصورت اختیاری مصرف نكرد بالاجبار بایستی با لوله مری به او خورانده شود .

زمان تغذیه، كیفیت آغوز و حجم آن ٬ سه فاكتور كلیدی موثر برنتیجه مدیریت آغوز می باشند. ممكن است حجم زیادی از یك آغوز با كیفیت پایین ٬ مصونیتی برابر با حجم كمی از یك آغوز با كیفیت بالا ایجاد نماید . آغوز را می توان با سرد كردن برای مدتی نگهداری كرد. همچنین می توان با تخمیر آغوز آنرا برای مدتی نگهداری نمود بدون اینكه اتلافی در فعالیت ایمنوگلبولینی ایجاد شود. با انجماد آغوز می توان آنرا بیش از شش ماه نگهداری كرد این آغوز می تواند ایمنی كافی را تامین نماید بشرطی كه بگونه ای صحیح از حالت انجماد خارج شود. آغوز منجمد بایستی با آب ولرم (نه آب داغ) مایع شود و جهت مصرف باید تا دمای بدن برسد. از مایكرو ویو جهت مایع نمودن آغوز منجمد استفاده نشود.

استفاده از Serum refractometer راهی ارزان و ساده جهت كنترل مدیریت آغوز می باشد. گوساله هایی كه ایمنوگلبولین كافی دریافت كرده اند نسبت به گوساله هایی كه مقادیر كمی آغوز یا آغوز با کیفیت پایین دریافت كرده اند، سطوح بالاتری از پروتین خون را نشان می دهند.

چندین فاكتوردر تغذیه گوساله بایستی مدنظر باشد:

نوع محصولی كه تغذیه می شود(شیر یا جایگزین شیر).

1-دفعات تغذیه و فواصل تغذیه.

2-مقدارشیر درهر وعده.

3-دمای شیر.

جهت انتخاب هرشیری باید جنبه بهداشتی، عملی واقتصادی را درنظرداشت. بیشتر دامداران به گوساله ها شیر دورریختنی (waste milk) می دهند. این شیر اغلب شیر گاوهای تازه زا یا شیر گاوهای تحت درمان ورم پستان می باشد. شیر گاوهای تازه زا برای گوساله های جوان عالیست. ولی شیر ورم پستانی ممكن است محتوی باكتریها و همچنین آنتی بیوتیكها باشند هردوی این موارد می توانند اثرات منفی روی گوساله داشته باشند.

این عقیده وجود دارد که باكتریهای ورم پستان در دهان و بزاق گوساله هایی که با این نوع شیرها تغذیه شده اند باقی می مانند واین امكان وجود دارد كه در صورتیکه گوساله ها همدیگر را بلیسند وارد پستان آنها شود. برخی ازاین باكتریها قادرند یك تا دوسال درون پستان تلیسه زنده بمانند و او را در زمان شیردهی به نوعی عفونت پستان مبتلا كنند. نگهداری جداگانه گوساله ها می تواند از این مشكل جلوگیری نماید. اما درمورد تغذیه شـیرهای حـاوی آنـتی بیوتیك این گمان می رود كه اینگونه شیرها سبب ایجاد مقاومت در باكتریها مقابل آنتی بیوتیكها می شوند. همچنین می تواند مانع ازرشد باكتریهای مفید درون دستگاه گوارش گوساله شود.

عدم یکنواختی بر شکمبه اثر می گذارد:

گوساله سالم با ایجاد محیط شکمبه ای باثبات حاصل می شود و در آن صورت گوساله ها کمتر با مشکلاتی از قبیل نفخ، آلودگی با کلستردیوم و یا اسهال مواجه خواهند شد.

یکنواختی شامل یکنواختی در غلظت، دما و حجم می باشد. کوچک ترین واریانس در هر کدام از آنها می تواند به بروز مشکلات در حفظ سلامت گوساله ها منجر شود و این واریانس ها در طی دوره خوراک دهی یکسان یا بین وعده های خوراک دهی صبح یا شب مشاهده می شود.

یکنواختی در غلظت جایگزین شیر به این معنی است که تغییرات جامدات کل شیر بین وعده های خوراک دهی زیر ۱ درصد باشد. دانشکده دامپزشکی دانشگاه ویسکانسین توصیه کرده که گاودارها باید ۱۳ و ۱۵ درصد جامدات بعد از مخلوط کردن جایگزین شیر را هدف خود قرار دهند.

اگر شما غلظت جایگزین شیر را تغییر می دهید، برای مثال باید بدانید که در زمستان، افزایش غلظت تا ۱ درصد در روز مناسب است. خوراندن بیش از ۱۶ درصد جامدات می تواند محیط شکمبه ای را تغییر دهد و می تواند برای گوساله تنش زا باشد.

بهترین روش برای ترکیب کردن یکنواخت محلول جایگزین شیر این است که پودر جایگزین شیر و آب را هر دفعه که مخلوط می شود وزن شود. گاوداری های کوچک می توانند از ترازوهای رومیزی برای توزین آب و پودر جایگزین شیر استفاده کنند.

توصیه می شود که اگر وزن کردن مخلوط جایگزین شیر در هر بار خوراک دهی در گاوداری امکان پذیر نیست از رفرکتومتر Brix برای اندازه گیری جامدات به طور مداوم استفاده شود. علیرغم اینکه شاخص Brix ابزار مناسبی در گاوداری ها می باشد، اما برای صنعت تغذیه ساخته شده است و به طور ویژه برای شیر طراحی نشده است. با این وجود، می توان از اطلاعات Brix برای داشتن رشد مناسب گوساله مبتنی بر منحنی استاندارد استفاده کرد منحنی استاندارد به دامدار معادله ای می دهد که می تواند اطلاعات Brix را در آن جای دهد و میزان غلظت مناسب محلول جایگزین شیر را مشخص کند. مرحله بعدی تهیه مخلوط جایگزین شیر یکنواخت می باشد.

برای داشتن گوساله سالم باید دما را کنترل شود:

یکنواختی در دما و حجم نیز باید در نظر گرفته شود. یک روش خوب برای سنجش یکنواختی دما این است که دمای شیر در زمانی که به اولین گوساله داده می شود و زمانی که به آخرین گوساله داده می شود اندازه گیری شود.

در هوای گرم، گوساله ها واریانس دمایی را کمی بیشتر تحمل می کنند. در تابستان، اگر دمای شیر در زمان شیردهی به ۳۷.۲۲ درجه سانتیگراد برسد مشکل ساز نمی شود، اما در هوای سرد دمای شیر نباید به زیر ۳۸.۶ درجه سانتیگراد برسد.

نیاز گوساله ها در فصل زمستان:

حد پایینی دما برای گوساله های جوان 10 درجه است، که به معنی این است که در دمای کمتر از این نیازهای نگهداری انرژی به منظور حفظ دمای بدن افزایش می یابد. زمانیکه دمای هوا در زمستان کاهش می یابد، گوساله از انرژی بیشتری برای نگهداری استفاده می کند، که منجر به کاهش انرژی موجود برای رشد و عملکرد ایمنی می شود. اماده سازی و طراحی برای هوای سرد برای گوساله ها ضروری است تا سلامتی خود را حفظ کنند و طبق توانایی ژنتیکی خود رشد کنند.

تغذیه گوساله ها در سرما:

با افزودن چربی انرژی بیشتری در اختیار گوساله ها قرار می گیرد:

افزودن مکمل چربی به شیر یک راه حل برای تامین روشی کارامد و اقتصادی برای افزایش انرژی در دسترس شیر بدون نیاز به تغییر نوع شیر خشک است. افزودنی هایی وجود دارند که حاوی چربی هستند و می توانند در زمستان به شیر یا شیرخشک اضافه شوند . تغذیه شیر خشک با چربی بیشتر انرژی در دسترس گوساله را برای رشد افزایش می دهد. اما این به تنهایی باعث افزایش قابل توجه انرژی در دسترس رشد نمی شود بلکه تغذیه میزان بیشتر شیر خشک در روز در هوای سرد باعث افزایش مصرف انرژی می شود که انرژی بیشتری برای رشد و سیستم ایمنی فراهم می کند.

استارتر گوساله:

ارائه یک استارتر با کیفیت به گوساله ها برای عملکرد بهتر و سلامت ماندن در هر فصلی حیاتی است. مصرف استارتر در زمستان نه فقط رشد شکمبه را تحریک می کند، بلکه همچنین به گوساله ها کمک می کند تا حرارت بیشتری در بدن از طریق افزایش مصرف انرژی و افزایش فعالیت متابولیکی تولید کنند.

 دیگر عوامل تاثیر گذار بر مدیریت گوساله در فصل سرما:

اندازه بدن و نژاد: گوساله های کوچک و نژادهای کوچک (مانند جرزی) احتیاجات نگهداری بیشتری نسبت به نژادها یا گوساله های بزرگتر دارند. این دام های کوچک نیاز به نگهداری و مدیریت بیشتر در ماه های سرد دارند.

پوشش بدن: گوساله ها می توانند با پوشش ضخیم بدن به هوای سرد سازگار شوند، اما آنها به حمایت بیشتری برای حفظ دمای مرکز بدن نیاز دارند. پوشش بدن باید به محض تولد خشک، و عاری از برف، گل، و مدفوع شود. از ژاکت گوساله برای کمک به عایق کردن گوساله های جوان زمانیکه پوشش بدن انها خشک و تمیز است استفاده شود.

 جایگاه: گوساله ها باید در یک جایگاه عاری از گرد و غبار و با تهویه مناسب قرار بگیرند. بستر در زمستان باید عمیق باشد و اجازه بدهد تا گوساله ها در آن غرق شوند. بستر کاه خشک، تمیز و اندازه بلند در زمستان برای کمک به عایق شدن گوساله ها ایده ال است.

آب: توزیع اب گرم به گوساله ها در طول زمستان کمک می کند به انها تا مواد خوراکی را هضم کنند و مصرف استارتر را افزایش دهند. تهیه یک برنامه برای توزیع اب گرم به گوساله ها بلافاصله بعد از مصرف شیر در حالیکه انها هنوز ایستاده اند مفید است.

اسهال ودرمان اسهال:

اسهال یكی از نگرانی های اصلی سلامتی گوساله های جوان است. اسهال با اتلاف آب و الكترولیتها و اسیدوز متابولیك سبب مرگ گوساله می گردد. همچون اغلب بیماریها، در مورد این بیماری هم پیشگیری ساده تر و ارزان تر از درمان خواهد بود. برخی اقدامات جهت جلوگیری از اسهال های عفونی عبارتند از :

1-اجرای خوب مدیریت آغوز

2-جدا سازی گوساله ها از مادر بلافاصله پس از تولد

3-نگهداری جداگانه گوساله ها و دامهای بزرگتر

4-ضدعفونی كردن لوازم تغذیه ومحل نگهداری

5-ضدعفونی كردن باكسها قبل از جای گرفتن گوساله های تازه متولد در آنها

6-تغذیه كردن و رسیدگی به گوساله های بیمار

هنگامی كه اقدامات پیشگیرانه شكست می خورند واسهال عفونی رخ می دهد، تشخیص و درمان اختصاصی ، كلید موفقیت خواهد بود. تشخیص ارگانیسم مولد جهت انتخاب آنتی بیوتیك اختصاصی جهت درمان ضروریست.

شاید تصور عمومی این باشد كه شیر عامل و مولد اسهال است در حالی كه این چنین نیست و خودداری از دادن شیر به گوساله سبب كاهش مقدار مدفوع روی زمین می شود اما این دلیلی بر بهبود گوساله نیست. بیشتر دامداران به اشتباه باور دارند كه تغذیه شیر بایستی موقتا قطع شود و مایعات الكترولیتی به گوساله های اسهال تغذیه شود این كار در روند بهبود بی تاثیر است. بعلاوه اینكه ادامه تغذیه شیر بهمراه مایعات و الكترولیتها به گوساله به ادامه روند مناسب رشد كمك میكند. بطوركلی مایعات الكترولیتی با جبران مایعات و الكترولیتهای از دست رفته گوساله را زنده نگه میدارند و موجب بهبود اسیدوز متابولیك می شوند. برخی راهنمایی ها جهت درمان اسهال عفونی و استفاده از مایعات الكترولیتی در ذیل آمده است:

1-استفاده از یك آزمایشگاه تشخیص دامی جهت تشخیص درست عامل عفونت.

2-اگر گوساله ها هنوز تمایل به خوردن شیردارند از محصولات الكترولیتی خوراکی حاوی بی كربنات سدیم وپتاسیم اجتناب شود.

3-اگر گوساله ها میلی به مصرف شیرندارند، از محلولهای الكترولیتی كه محتوی بی كربنات سدیم وپتاسیم استفاده شود.

4-خوراک معمولی شیرگوساله ها درزمانهای معمول داده شودو محلولهای الكترولیتی در حدود چهار ساعت بعد ازشیر بكار برده شود.

5- اگر گوساله ها تمایلی به مصرف الكترولیتها ندارند از لوله مری استفاده شود.

تغذیه كنسانتره استارتر و قطع شیر:

یكی از اهداف مقدماتی در پرورش گوساله شیرخوار بایستی این باشد كه میل به مصرف استارتر در گوساله افزایش یابد وتغذیه شیر هرچه زودتر خاتمه یابد. مگر اینكه waste milk مناسب موجود باشد، فاز شیرخوارگی میزان هزینه روزانه را افزایش می دهد (این بستگی به قیمت علوفه و خوراكهای دانه ای دارد). بیشتر این هزینه مربوط به شیر یا جایگزین شیر است، اما مقدار قابل ملاحظه ای هزینه کارگری نیز بایستی لحاظ شود. برخی اقدامات مدیریتی كه بكارگیری آنها به افزایش مصرف كنسانتره توسط گوساله كمك می كنند عبارتند از:

1-تامین آب تازه روزانه طی فاز شیر خوارگی

2-تامین كنسانتره استارتر تازه از روز سوم زندگی گوساله. در ابتدا بیش از یك مشت كنسانتره به گوساله داده نشود زیرا بیش ازاین هم درطی روز مصرف ندارد .

 3-كنسانتره استارتر با اجزاء باكیفیت تهیه شود.

طبعا، گوساله ها درروزهای ابتدایی مصرف زیادی از كنسانتره نخواهند داشت اما گوساله هایی كه ازروزهای ابتدایی این كنسانتره دراختیارشان بوده نسبت به گوساله هایی كه ازاین محروم بوده اند، سریعتر مصرف کنسانتره را آغاز می كنند. مصرف كنسانتره مهم است زیرا میزان مصرف آن معیاری جهت میزان آمادگی گوساله برای قطع نمودن شیر است. گوساله هایی كه احتیاجات خود را (پروتئین، انرژی، موادمعدنی) با مصرف قابل توجه كنسانتره كسب می كنند نسبت به آنهایی كه چهار لیتر شیر یا جایگزین شیر مصرف می كنند، نیاز زیادی به مصرف شیر جهت رسیدن به حد قابل قبول رشد ندارند. مصرف حداقل ۸۰۰ گرم استارتر طی سه روز یا بیشتر توسط گوساله دلیلی كافی جهت قطع نمودن شیر است. اگر مدیریت مذكور پیگیری شود و به شرطی كه گوساله ها عقب ماندگی یا ضعفی از جهت اسهال یا دیگر بیماریها نداشته باشند، گوساله ها می توانند بدون مشكل در پنج هفتگی قطع شیر شوند. یك راهكار برای آماده سازی گوساله جهت مصرف استارتر اینست كه طی هفته آخر قبل از شیرگیری دووعده شیر در هر روز به یك وعده كاهش یابد اگرچه بااینكار گوساله ها گرسنه می مانند. اما آنها  سریعا می آموزند كه گرسنگی خودرا با خوردن بیشتراستارتررفع نمایند. ازاین لحظه به بعد مصرف استارتر توسط گوساله ها سریعا افزایش می یابد واین شروع خوبی جهت ورود گوساله به گله است.

زمانی عقیده بر این بود كه گوساله ها جهت توسعه فعالیت سریع شكمبه نیازمند مصرف علوفه هستند. اما اكنون می دانیم كه این ماهیت اسیدهای چرب فرار حاصل از تخمیر خوراكهاست كه فعالیت شكمبه را توسعه می دهد. نگرانی كه درمورد جیره های كاملا دانه ای قبل از شیرگیری وجود دارد اسیدوزشكمبه در گوساله هاست.