معمولا نیاز غذایی این حیوانات با توجه به سن، اندازه و وضعیت فیزیولوژیکی تعیین میشود. گوسفند شیرده، آبستن و یا بره های درحال رشد نیاز بیشتری به مواد مغذی دارند. در برخی موارد در گوسفندان شیرده نیاز به فسفر اهمیت بیشتری نسبت به گوسفندان غیر شیرده دارند.
تامین مواد مغذی کافی در رژیم گوسفند می تواند منجر به موارد زیر شود:
- افزایش وزن گوسفند
- باروری بالا
- مرگ و میر پایین
- کاهش خطر بیماری
- افزایش میزان شیر
- رشد سریع تر
انواع دسته بندی تغذیه دام های سبک داشتی :
الف: تغذیه بره و بزغاله
ب : تغذیه میش و بز ماده
1- خوراک دهی به هنگام شیردهی
2- خوراک دهی به هنگام بره زایی
3- خوراک دهی به هنگام آبستنی
4- خوراک دهی به هنگام جفتگیری فلاشینگ
5- خوراک دهی به هنگام خشکی
گوسفندان نیاز به یک رژیم غذایی متعادل حاوی انرژی (چربی و کربوهیدرات) ،پروتئین ، ویتامین ها ، مواد معدنی و آب دارند.
در هنگام تولد این حیوانات می توان نیازهای غذایی آنان را با شیر مادر تامین کرد اما در ادامه قطعا باید از خوراک های مقوی برای این حیوانات استفاده شود . خوراک دام نباید تنها شکم پر کن باشد و فقط گوسفند پس از خوردن آن احساس سیری داشته باشد بلکه باید کامل ، زودهضم و خوش خوراک باشد .
برای تغذیه گوسفندان داشتی ما باید توجه به این نکته داشته باشیم که نقاط مهمی در طول چرخه عمر آنها وجود دارد که سبب اهمیت دار شدن نحوه تغذیه اصولی برای آنها می شود. فصل جفتگیری و آبستنی جزو همین نقاط مهم است، چرا که در هنگام آبستنی گوسفندان دچار استرس و تنش می شوند. راه حل نسبی برای این موضوع این است که می توان با تغذیه مناسب و غنی روند تولید مثل در گله را بهبود بخشید.
داشتن تغذیه مناسب علاوه بر کمک به سلامت مادر به بره نیز برای داشتن رشد کامل تر نیز کمک می کند و سیستم ایمنی بره را تقویت می کند.
علت بی اشتهایی گوسفندان :
- کم کیفیت بودن غذا و متناسب نبودن ارزش غذایی جیره برای دام ها
- تراکم بیش از حد دام در محیطی کوچک
- هوای گرم و نبود تهویه مناسب از جمله استفاده نکردن از تعداد پنجره کافی در جایگاه دام
- زخم و جراحت در بدن دام که غالبا بر اثر نامناسب بودن بستر و تجهیزاتی همچون آخور ها رخ می دهد.
- وجود استرس زیاد و کنترل نکردن تنش های وارده به دام ها
- نامنظم بودن زمان بندی جیره دادن
- بیماری های عفونی و مسری
- تب داشتن
- انگل ها
جیره غذایی گوسفند به چه معناست؟
جیره غذایی به مقدار علوفه گفته می شود که در طول شبانه روز به دام ها طبق فرمولی خاص داده میشود تا قادر باشند بسته به خصوصیاتی که دارند شیر تولید کنند و یا وزن بگیرند. دامداران و جیره نویسان علاوه بر برطرف نمودن نیازهای غذایی باید از قیمت و در دسترس بودن مواد لازم برای تهیه خوراک نیز اطمینان حاصل کنند. همانطور که می دانید چیزی در حدود ۷۰ درصد هزینه های نگهداری از گوسفندان به هزینه های تهیه علوفه مربوط می شود. این خود مهم ترین دلیل برای تهیه فرمول درست جیره با در نظر گرفتن حداقل قیمت و برای اقتصادی تر کردن کار دامپروری می باشد.
به طور کلی خوراک دام از سه طریق علوفه ای ، کنسانتره ای و مواد افزودنی تهیه می شود. برای تهیه خوراک گوسفند باید حتما خوش خوراک بودن اجزای تشکیل دهنده جیره در نظر گرفته شود.
حجم جیره غذایی مصرفی روزانه برای گوسفندان باید حداقل به اندازه ۱.۵ درصد از وزن بدن این حیوانات باشد. بهتر است میش های پیر و گوسفندانی که دندان های شکسته و ناقص دارند از گله حذف شوند و از دام های جوان تر استفاده شود.
مواد خوراکی که ارزش غذایی مشابهی دارند می توانند جایگزین یکدیگر شوند. البته این مورد با نظر جیره نویس ماهر بهتر صورت می گیرد. اغلب به دلیل گرانی برخی از اجزای جیره دامدار مجبور به حذف این ماده غذایی می کند و باعث لطمه زدن به ارزش غذایی جیره می شود اما اگر این کار صورت گیرد می توان از وارد شدن خسارات پیشگیری کرد.
مهمترین نکات جیره نویسی دام سبک و سنگین به طور خلاصه عبارتند از:
- اندازه گیری احتیاجات دام بر اساس جداول استاندارد
- بررسی روش‌های کاهش هزینه تمام شده جیره با حداقل افت کیفیت غذایی
- در نظر گرفتن سن دام و وزن دام
- شناخت محدودیت‌ها و مواد غذایی مضر که منجر به مسمومیت خواهند شد.
- افزایش صرفه اقتصادی جیره با استفاده از علوفه ارزان و خوراک‌های در دسترس
- بررسی خوش خوراکی جیره برای دام سبک یا سنگین
- افزایش تنوع اقلام استفاده شده در جیره تا حد امکان
- در نظر گرفتن آب و هوا و شرایط اقلیمی هر منطقه
تامین انرژی در تغذیه:
گوسفندان انرژی لازم را از مراتع، یونجه و دانه ها دریافت می کنند. اگر گوسفند داشتی ( گوسفند شیری)و گوسفند پرواری انرژی کافی را دریافت نکنند باعث کاهش زاد و ولد ،کاهش تولید گوشت، کاهش تولید شیر، افزایش مرگ و میر و بیماری میشود. منابع اصلی انرژی برای گوسفند عبارتند از یونجه، جو، ذرت و گندم که می توان برای افزایش سطح انرژی در تغذیه گوسفندان مورد استفاده قرار گیرد.
پروتئین:
هنگامی که میزان پروتئین در غذای دام پایین می رود، گوسفندان نمی توانند وزن خود را حفظ کنند و باعث کاهش بافت بدن، برای جبران پروتئین می شود. سطح پایین پروتئین میزان رشد ، میزان تولید مثل و شیردهی را به طورکلی کاهش می‌دهد.
مواد معدنی:
مواد معدنی عمده ای که در تغذیه گوسفند حائز اهمیت است عبارتند از فسفر، گوگرد ، کلسیم و نمک. مقدار کمی از این مواد معدنی مورد نیاز است تا اطمینان حاصل شود که گوسفندان قوی و سالم هستند و پشم خوب تولید می کنند. مواد معدنی نقش به سزایی در میزان تولید شیر وگوشت ایفا می کنند و درصد قابل توجهی از این مواد در ساختمان اسکلت بدن دام یافت می شوند.
گوسفندان میتوانند از منابع آب و مکمل های مختلف مواد معدنی را در صورت لزوم دریافت کنند. همچنین نمک تاثیر به سزایی در تغذیه گوسفندان دارد هنگامی که گوسفند نمک کافی دریافت نمی کند به طور کلی کمتر غذا و آب مصرف می کند، شیر کمتری تولید می کند و رشد حیوان نیز کاهش می یابد.
کمبود فسفر باعث رشد آهسته بره ها، کاهش اشتها، ظاهر غیرطبیعی، بیخوابی، رشد غیرطبیعی استخوان و عملکرد ضعیف در تولید مثل میشود.
در مجموع حدود شانزده نوع ماده معدنی باید در جیره مصرفی گوسفندان در نظر گرفته شود . میزان وجود برخی از این مواد مانند سدیم ، کلسیم ، منیزیم ، پتاسیم باید به نسبت بیشتر از سایر مواد باشد .
همانطور که اشاره شد مواد معدنی مورد نیاز گوسفندان نقش به سزایی در حفظ سلامت و کارایی بدن گوسفندان به عهده دارند. نمک (سدیم کلرید) و سلنیوم مواد معدنی طبیعی هستند که گوسفندان نمی توانند آنها را از طریق علوفه به اندازه کافی جذب کنند. از این رو استفاده از انواع مکمل های معدنی بسیار مهم تلقی می شوند.
دامداران باید توجه داشته باشند که در صورت جذب نشدن مقادیر کافی این مواد، دام های شما مبتلا به گنده خواری می شوند که بسیار می تواند خطرناک باشد و همچنین علاوه بر موارد ذکر شده منجر سقط جنین نیز شود.
نقش مس در جیره غذایی گوسفندان :
گوسفندان در رژیم های غذایی خود به مس نیاز دارند . مس نوعی ماده معدنی است که کمبود و یا زیاد شدن درصد آن در جیره مشکلاتی را به همراه خواهد داشت . کمبود آن می تواند باعث ایجاد بیماری شود و از پاسخ ایمنی بدن دام می کاهد . مصرف زیاد آن نیز می تواند مسمومیت ایجاد کند.
فیبر :
جیره ای که برای گوسفندان تهیه می شود باید شامل درصد کافی از فیبر نیز باشد . اگرچه فیبر را نمی توان به عنوان ماده مغذی در نظر گرفت ، ولی وجود آن برای حفظ تعادل جیره مهم می باشد . چنانچه جیره ای میزان کافی از این ماده را دارا باشد به گوسفندان جهت هضم هر چه بیشتر غذا کمک می کند .
ویتامین ها:
با وجود اینکه کمبود ویتامین در گوسفندان به ندرت رخ می دهد اما همواره باید به تغذیه گوسفند توجه کرد که این مواد را برای حفظ سلامتی دریافت کند. مهمترین ویتامین A، D، E و گروه B است. گوسفند می‌تواند ویتامین A و ویتامین E را از مواد گیاهی سبز، یونجه و دانه بگیرد و ویتامین D را نیز از نور خورشید و خوراک تازه و خشک دریافت کند.
کمبود ویتامین ها باعث کاهش سرعت رشد ، کاهش میزان تولید مثل ، ضعیف شدن سیستم ایمنی گوسفندان و … می شود که باید به این موارد توجه شود.
مهم ترین علائم کاهش میزان A در جیره گوسفندان :
بر اساس تحقیقات صورت گرفته ویتامین A نقش اساسی در تامین سلامت حیواناتی همچون گوسفند برعهده دارد و مصرف به اندازه مناسب آن بسیار حائز اهمیت است.
این ویتامین محلول در چربی باعث بهبود عملکرد قسمت‌های مختلف بدن گوسفندان میشود به گونه‌ای که در صورت کمبود ویتامین A در جیره، تاثیرات نامطلوبی را بر روند رشد این حیوانات پرفایده شاهد خواهیم بود. اساسا ویتامین A که نوعی از آن به نام رتینول نیز شناخته میشود طی یکسری فرایندهای شیمیایی خاص در بدن تامین میشود.
از مهمترین نشانه‌های کمبود ویتامین A در گوسفند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کم شدن اشتیاق به غذا خوردن، ایجاد ضعف در سیستم ایمنی گوسفند، کاهش سرعت رشد دام به خصوص در ناحیه استخوانی بدن، پدیدار شدن عارضه‌های پوستی مانند ریزش و زبر شدن سطح پوست، افزایش خطر تلفات اعضا گله ناشی از عفونی شدن اندام‌های مختلف، افزایش مرده زایی یا تولد بره‌های ضعیف، بروز مشکلات بینایی همچون شب کوری و خشکی قرنیه، کاهش توانایی باروری گله، اسهال و مشکلات گوارشی.
استفاده از یک جیره غذایی کامل و متعادل که حاوی تمامی نیازهای غذایی گوسفندان از جمله مکمل‌های معدنی-ویتامینه باشد، تنها راه موثر برای رفع این قبیل مشکلات در واحدهای دامپروری محسوب میشود.
آب:
آب یکی از مهمترین نیازهای روزانه غذای گوسفند است. آنها روزانه بین ۲.۵ تا ۱۸ لیتر آب نیاز دارند . آب باید پاک باشد و حداقل مواد شیمیایی را داشته باشد. آب باعث نرم شدن علوفه شده و قابلیت هضم آن را افزایش می دهد.
توصیه می شود کیفیت آب حتما بررسی شود . زیرا به هر حال احتمال آلوده بودن آب به انواع باکتری ها و میکروب ها و همچنین بالا بودن درصد مواد مضر ، وجود دارد.
نکته ای دیگر که در مورد جیره کافی و مناسب برای میش ها می توان به آن اشاره کرد این است که این تغذیه مناسب علاوه بر بالا بردن میزان باروری باعث ذخیره شدن مواد مغذی در بدن آنها شده و بعد می تواند آنها را در دوران شیردهی به بره های خود منتقل کند.
پروبیوتیک ها :
نوع خوراکی که گوسفندان مصرف می کنند باید حتما از حاوی پروبیوتیک ها باشد . غنی بودن خوراک از این نوع ماده باعث فعال نمودن بیشتر سیستم ایمنی ، افزایش متابولیسم اسیدهای صفرایی ، و … خواهد شد.
در واقع پروبیوتیک ها ( ارگانیسم های زنده یا مواد حیات بخش) می توانند نقش به سزایی در مفید و مغذی بودن هرچه بیشتر جیره ، ایفا کنند . اساسا پروبیوتیک ها باعث کاهش ابتلا دام به بیماری ، افزایش میزان رشد ، بهبود ضریب تبدیل مواد غذایی و حفظ سلامتی دام ها خواهند شد . این مواد همچنین باعث تقویت میکروارگانیسم های مفید موجود در دستگاه گوارش می شوند.
بهبود روند گوارش غذای مصرفی دام ، بهبود ضریب تبدیل ، پیشگیری از اسیدوز و کمک به درمان مشکلات گوارشی و اسهال نیز از دیگر فواید مصرف پروبیوتیک ها در تغذیه گوسفند ، گاو و بز می باشد . همانطور که اشاره شد مصرف این مواد برای انواع دام زنده نه تنها ضرری ندارد بلکه بسیار نیز مفید می باشد و به سوخت و ساز بدن این حیوانات بسیار کمک می کنند .
مقدار و کیفیت خوراک گوسفند :
تغذیه گوسفند با توجه به وضعیت دام، نژاد، شرایط آب و هوایی می تواند تفاوت داشته باشد اما چیزی که حائز اهمیت میباشد این است که دامدار ارزیابی منظم و دقیقی از کیفیت و خوراک دام داشته باشد که این را می توان با وزن کردن و تحت نظر قرار دادن شرایط گله بدست آورد.
از مهم ترین نکات در زمینه نحوه تغذیه مناسب و مفید برای گوسفندان استفاده از خوراک و علوفه ای است که مهم ترین نیازهای بدن دام زنده را فراهم سازد . در این راستا نباید مبحث مدیریت هزینه های پرواربندی فراموش شود بلکه باید به سمت استفاده از منابعی رفت که با قیمت مناسب بیشترین فواید برای برای گوسفندان داشته باشد .
بحث تغذیه دام سبک به صورت کلی نسبت به دام های سنگین راحت تر می باشد . جیره غذایی یک گوسفند باید بر اساس استانداردها ، نیازهای روزانه این حیوانات از نظر نگهداری وزن ، تولید مثل و شیر دهی تامین شود .
برای اینکه دام ها دچار مشکلات گوارشی نشوند همیشه سعی شود جیره غذایی یکسانی و کامل به صورت مخلوط شده ، برای دام در نظر گرفته شود .
علوفه مناسب علاوه بر تمام مزیت های گفته شده نقش مهمی نیز در حفظ سلامت دستگاه گوارش دام و جلوگیری از اختلاط گوارشی دارد .
پیشنهاد می شود در هنگام صبح زود خوراک دهی و تغذیه گوسفندان شروع شود . گوسفندان توانایی تشخیص علوفه خوش خوراک و غیر سمی را دارند و تا زمانی که خیلی گرسنه نباشند از گیاهان سمی مصرف نمی کنند.
همیشه سعی شود در آخور گوسفندان حداقل علوفه ای وجود داشته باشد.
از تلمبار نمودن خوراک در آخور کوچک خوداری شود .
افزایش میزان خوراک اگرچه خوب و مطلوب به نظر می آید اما برای میش ها در زمان کوتاهی قبل از زایمان می تواند خطر ایجاد مسمومیت و سقط جنین را افزایش دهد به همین دلیل بالا بردن وزن میش در این هنگام توصیه نمی شود.
تعادل و توازن بین نیازهای غذایی یک گله دام زنده با خوراکی که در اختیار این حیوانات قرار می گیرد ، بسیار دارای اهمیت می باشد بطوریکه تقریبا در صورت بالانس نبودن جیره غذایی ، از هر سه ماشین غله ای که وارد مجتمع دامپروری می شود، حدود یک ماشین آن ممکن است در میان کودهایی که از دامداری خارج می شود، هدر رود.
برنامه غذایی کریپ فیدینگ (Creep Feeding) چیست؟
سیستم کریپ فیدینگ، برنامه غذایی خاصی برای بره‌های تازه متولد شده و کم سن است. با استفاده از این روش دامدار سعی می‌کند که در کنار مصرف شیر مادر، از مواد مغذی علوفه‌ای و کنسانتره‌ای نیز برای رشد این حیوانات بهره ببرد. برنامه غذایی کریپ فیدینگ به این صورت قابل اجرا است که بره جوان نباید از مادرش جدا شود. بین میش مادر و بره باید نرده‌هایی به ارتفاع حدودی یک متر با عرض ۳۰ سانتی متر برای عبور یک طرفه بره به سمت فضای نگهداری مادر، در نظر گرفته شود.
در این سیستم از سه هفته بعد از تولد، مخلوط علوفه و کنسانتره پودر شده (استارتر) حاوی ۱۸درصد پروتئین در اختیار بره‌ها قرار داده خواهد شد. میزان این خوراک باید به ازای هر راس بره، تقریبا ۵۰ گرم مخلوط کنسانتره و علوفه باشد.
در نظر داشته باشید که بره‌ها به راحتی قادر به حرکت به سمت باکس میش‌ها برای شیرخوردن نیز هستند و این تغذیه باید در باکس بره‌ها قرار داده شود. از هفته چهارم این میزان کنسانتره به ۱۰۰ گرم روزانه افزایش پیدا می‌کند و از هفته پنجم به بعد تا هفته سیزدهم این برنامه به صورت آزادانه بدون محدودیت از لحاظ وزن تا حد اشتها دام ادامه پیدا می‌کند. البته باید ترکیب این خوراک از ۸۰ درصد کنسانتره و ۲۰ درصد علوفه تشکیل شود. اگر تمامی نکات پرورش گوسفند را به خوبی اجرا کنید، معمولا در هفته سیزدهم یا چهاردهم وزن بره‌های گله به چیزی در حدود ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم خواهد رسید. در این بازه وزنی این بره‌ها را شیرمست می‌نامند و برای پروار پتانسیل قابل توجهی دارند. در هنگام استفاده از سیستم غذایی کریپ فیدینگ به جز تغذیه بره‌ها، تغذیه میش‌ها نیز باید به صورت درست و طبق جیره مناسب انجام شود.
بدون نظر