استفاده از عناصر معدنی به منظور حداکثر تولید و سلامت دام ضروري میباشد . سلنیوم به عنوان یک ماده معدنی ضروري اما کم مصرف، با توجه به میزان تغییر آن در منابع گیاهی مصرفی نشخوارکنندگان و طیور همچنین کمبود سلنیوم خاك در بسیاري از مناطق دنیا و ایران حائز اهمیت است .از طرفی با توجه به اینکه جذب سلنیوم در نشخوارکنندگان کمتر از حیوانات غیر نشخوارکننده است (جذب سلنیوم در حیوانات تک معده اي 5/2 برابر حیوانات نشخوارکننده است) اهمیت تأمین سلنیوم کافی در جیره نشخوارکنندگان را دوچندان میکند و متعاقباً کمبود آن میتواند تغییرات منفی در وضعیت شکمبه و عملکرد تولیدي دام را در پی داشته باشد .سلنیوم یک ماده معدنی ضروري در حیوانات است که براي حفظ عملکرد طبیعی فیزیولوژیک بدن ضروري است و همچنین یک منبع غذایی مؤثر آنتی اکسیدان را فراهم میکند .در مطالعات زیادي مشخص شد که مصرف سلنیوم و ویتامین E در دام وطیور تولید آنتی بادي ها را افزایش می دهد و مقاومت دام و طیوردر مقابله با آنتی ژن را بالا میبرد و همچنین طبق تحقیقات دیگری مصرف سلنیوم و ویتامین E باعث بهبود پاسخ ایمنی سلولی دامها میشود. اخیراً، سلنیوم به عنوان یک جزء از آنزیم یدوتیرین 5 دئودیناز شناخته شد، آنزیمی که در تبدیل هورمونهاي تترایدوتیرونین و تري یدوتیرونین ایفاي نقش میکند ،همچنین سلنیوم به دلیل حضور در آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز نقش مهمی در سیستم آنتی اکسیدانی بدن ایفا میکند . به منظور کاهش اثرات نامطلوب تنش گرمایی از آنتی اکسیدانهاي طبیعی مانند ویتامینهاي E ،C و از برخی مواد معدنی (سلنیوم و روي) استفاده می شود. همچنین ثابت شده است که ویتامینها و موادمعدنی نقش مهمی در رشد حیوانات و فعالیتهاي تولیدمثلی آنها دارند .یک رابطه مهم بین سلنیوم و ویتامین E و آمینواسیدهاي گوگرددار در جلوگیري از برخی از بیماريهاي تغذیه اي که از کمبود این عناصر به وجود می آید، وجود دارد . یکی از مسائل مهم در استفاده از داروها و مکملهاي ویتامینی و معدنی روش استفاده از این مواد در دام می باشد. البته در مورد مواد معدنی میتوان از آجرهاي لیسیدنی نیز استفاده کرد. استفاده تزریقی مواد معدنی و ویتامینها شاید از این لحاظ که مقدار مورد نظر دقیقا به بدن حیوان میرسد یک مزیت باشد ولی این روش در واحدهاي بزرگ بسیار زمانبر و مشکل میباشد و از طرفی مقید کردن دام و تزریق بافتی موجب وارد شد استرس به دام میشود. دام های تازه متولد شده در این زمینه بسیار مهم و حساس هستند زیرا مهار و تزریق دارو و ویتامین به آنها موجب وارد شدن استرس شدیدتري میشود، به همین دلیل اگه بتوان مکملهاي معدنی و ویتامینی مورد نیاز در شرایط خاص را به صورت راحت تر مورد استفاده قرارداد، می تواند در کاهش نیروي انسانی و افزایش عملکرد دامها بسیار مؤثر باشد.
موارد مصرف سلنیوم و ارتباط آن با ویتامین E و اثرات آن در دام و طیور
در طیور برای پیشگیری و درمان عوارض ناشی از کمبود ویتامین E و سلنیوم، کاهش رشد، کاهش جوجه درآوری، انسفالومالاسی، دیستروفی عضلانی و اصلاح متابولیسم چربی ها ( جلوگیری از لاشه چرب ) همچنین برای پیشگیری و درمان دیستروفی عضلانی ( بیماری عضله سفید- میوپاتی تغذیه ای)، جفت ماندگی در گاو، اسب، گوسفند و بز تجویز می گردد.
۱. باروری: در بیوسنتز تستوسترون و تکامل طبیعی اسپرماتوزویدنقش دارد.
۲. سیستم ایمنی: از RNA در برابر آسیب های اکسیداتیو محافظت می کند و باعث افزایش عملکرد سیستم ایمنی می شود.
۳. یک عامل ضد التهاب است.
۴. در ساخت نوروترانسمیتر های مغزنقش دارد.
۵. از چشم محافظت می کند.
۶. سلنیوم باعث جلوگیری از افسردگی، بی حوصلگی، اضطراب و پرخاشگری می شود.
۷. سلنیوم باعث کاهش روند پیری، بیماری های قلبی و سرطان می شود.
۸.سلنیوم در عملکرد مناسب غده تیروئید نقش دارد.
۹. سلنیوم در بازسازی و ترمیم بخش های تخریب شده یDNA نقش دارد و در جلوگیری از تاثیر سموم در کبد موثر است.
ارسنیک دفع سلنیوم از بدن را تسریع می کند.بیشتر پروتئین های حاوی سلنیوم دارای عملکرد آنزیمی هستند. گلوتاتیون پراکسیداز، سوپراکسایددیسموتاز از آن جمله اند.کارایی سلنیوم به وسیله ویتامین E و مواد آنتی اکسیدان افزایش می یابد.
جذب سلنیوم با مصرف دُز بالای ویتامین C، روی و فلزات سنگین کاهش می یابد.
نقش سلنیوم در طيور:
– افزايش تحمل به سرما كه به اندازه پوشش پرهابستگی دارد از فعاليت هورمون تيروئيد نيز تاثير مي پذيرد كه بستگي به عنصر سلنيوم دارد.
– سلنیوم باعث افزایش قابلیت نگهداری تخم مرغ می شود.
– افزایش سلنیوم جیره باعث افزایش سلنیوم تخم مرغ می شود.
– كاهش اثرات منفي غلظت بالاي آمونياك و CO2 در سالنهاي مرغداري بر عملكرد طيور.
– از بين بردن راديكالهاي آزادي كه در موقع درگيري با بيماري ها ايجاد مي گردد.
– كاهش اثرات منفي وجود فلزات سنگين در جيره جوجه هاي گوشتي بر عملكرد آنها.
– كاهش اثرات منفي داروهايي كه جذب آنتي اكسيدانهاي جيره را كاهش مي دهند .
– افزايش عملكرد سيستم ايمني.
– بهبود عملكرد جوجه هاي گوشتي در مواقع درگيري با سندرم عدم جذب.
– جلوگيري ازابتلا به بيماري عضله سفيد.
نقش سلنیوم دردام(گوسفند و گاو):
– كاهش درصد جفت ماندگي
– افزايش درصد گيرايي تلقيح و آبستني در دام بزرگ
– جلوگيري از سقط جنين در ميشهاي آبستن
– كاهش عفونت هاي رحمي و ورم پستان
– افزايش عملكرد سيستم ايمني
– جلوگيري ازابتلا به بيماري عضله سفيد
– کمبودها و بیماری متابولیکی :
– کمبود سلنیوم باعث دیستروفی عضلانی ، بیماری مویرگی ، التهابی ، فیبروزیس پانکراتیک ، کاهش پر ، نقص ایمنی و کاهش جوجه در آوری میباشد.
– علائم کمبود سلنیوم در جوجه ها مربوط به نقش سلنیوم در محافظت آنتی اکسیدانی از طریق آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز است.
– تراوش آب در زیر پوست در جوجه ها در اثر کمبود سلنیوم حتی در صورت کافی بودن ویتامین Eجیره اتفاق می افتد.
– تحلیل پانکراس و ماهیچه های سنگدان و قلب در طیور نیز گزارش شده است.
– کمبود سلنیوم در طیور باعث کاهش تولید تخم مرغ و کاهش قابلیت جوجه درآوری می شود.
– در دام ها زمانی که جنین به قدرکافی ویتامین E دریافت نکند، ممکن است مادر باردار در معرض سقط جنین قرار گیرد، چراکه کمبود این ویتامین از رشد اعضای حیاتی بدن نوزاد جلوگیری می کند.
– محققان دانشگاه اورگن اخیراً دریافته اند که کمبود شدید ویتامین E موجب کاهش اسیدهای ضروری بدن می شود که سلول ها را مجبور می کند تا برای پیشگیری از آسیب و صدمه بر گلوکز تکیه نمایند.در صورت فقدان گلوکز برای تامین انرژی، بسیاری از ویژگی های فیزیکی و نورولوژیکی، مخصوصاً در مغز، ایجاد نمی شود و در نتیجه مرگ اتفاق می افتد.
– ویتامین E به سیستم ایمنی در مقابله با بیماری ها کمک می کند اما یکی از وظایف اصلی آن، نقش آن به عنوان یک آنتی اکسیدان است. در این نقش، مولکول های باردار منفی موسوم به رادیکال های ازاد را که می توانند به سلول ها اسیب رسانده و منجر به بروز مشکلاتی نظیر بیماری قلبی و سرطان شوند را خنثی می کند.به گفته محققان، با محدودکردن تولید رادیکال های آزاد و همچنین از طریق سایر مکانیسم ها، ویتامین E می تواند به پیشگیری یا به تاخیرانداختن بیماری های مزمن مرتبط با رادیکال های آزاد کمک کند.
– وجود ویتامین E برای سیستم عصب مرکزی ضروری است و به‌عنوان یکی از آنتی‌اکسیدان‌های اصلی بدن تعریف‌شده که کمبود آن باعث «استرس اکسیداتیو»، تولید اثر سمی و آسیب به ساختارهای درون‌سلولی میشود که درنهایت احساس ضعف در ماهیچه‌ها به انسان و دام دست می‌دهد.
– کمبود ویتامین ای باعث ایجاد نورون‌های خاصی به نام Purkinje شده و روند سیگنال رسانی به سیستم عصبی را مختل میکند در نتیجه دام نامتوازن راه می رود.
– آسیب دیدن فیبرهای عصبی مانع از انتقال سیگنال به‌درستی شده و عامل ایجاد نوروپاتی محیطی میشود و باعث خستگی و سوزن سوزن شدن بدن می شود.
– کمبود ویتامین E باعث ضعیف شدن گیرنده‌های نور در شبکیه شده و سلول‌های چشم تضعیف می‌شوند. این پدیده میتواند منجر به از بین رفتن دید در درازمدت شود.
– برخی تحقیقات نشان می‌دهد کمبود ویتامین E میتواند مانع فعالیت سلول‌های ایمنی بدن شود.همچنین در بسیاری از بیماری های مرتبط با گاو شیری و گوسفند ماده جهت پیشگیری از جفت ماندگی و تولید بره های زنده وپیشگیری از سقط این ویتامین داده می شود
بدون نظر